۱۳۸۹ تیر ۲۷, یکشنبه

گفت‌وگو

کیفت را برمی‌داری و راه می‌افتی به سمت تهران. نه آقا بلیط کجابود. قطار؟ اصلا حرفش را نزنید. بله با اتوبوس. فکر می‌کنی مثل سال ها پیش که یک‌دفعه هوس مسافرت به سرت می‌زد و با خواهرت راه می‌افتادی. کجا؟ مثلا تبریز و بعد ناگهان خودت را درتبریز می‌دیدی در خوابگاه دوستی که آن‌جا دانشجو بود و پرسان‌پرسان کنارگوشه‌های شهر را می‌دیدی. موزه‌ی مشروطه،قبرستانِ...نه اسمش را یادم نیست، همان که قبر صمد بهرنگی در آن بود. بله، اسلامیه قربان و بعد دست‌مایه‌ی داستانی شد برایت.
داستان چه شد قربان؟ هست، همین‌جا توی کمدم، کنار خرت‌وپرت‌های دیگر. بعضی کاغذها رنگ‌وروشان رفته و بعضی را هم توی کاغذهای رنگی نوشته‌ای از همان اول. بله ، همین کاغذهای انتخاب واحدکه دانشگاه می‌داد، آن‌زمان کاغذها بزرگ بود نسبتا . زرد،صورتی...حالا که نگاهشان می‌کنی با خودت می‌گویی یعنی واقعا قحط کاغذ بود؟ نه قربان، همین‌جوری. می‌نوشتی که نوشته‌شان باشی دیگر ودر نهایت برای یکی دو دوست هم می‌خواندی، همین. چاپ و این‌حرف‌ها؟ نه بابا آن زمان که اصلا توی این فکرها نبودم، تازه بعدها بود که یاد گرفتم به این‌ها می‌گویند سیاه مشق. بله قربان، همین سیاه مشق‌هایی که امروزه روز چاپ می‌شود. بله می گفتم. یا مثلا سر از بندرعباس در می‌آوردی یا یکدفعه عکسی از خودت پیدا می‌کنی کنار میدان کوزه‌گری شیراز. هنوز قیافه‌ی راننده‌ای که تو را به ارس برد ،ی ادت هست در حالی که ممکن است مثلا چهره‌ی آدم آشناتری را از یاد برده‌باشی. بله، این‌طور بود که با خودم گفتم می‌روم و سخت نمی‌گیرم، سفر به این کوتاهی را و راه افتادم. اتوبوس تقریبا خالی بود شاید ده دوازده‌تایی مسافر و همان هوهوی همیشگی ،هرچند که حالا تر وتمیزترند ، نه مثل آن‌وقت‌ها و فیلمی که به زور به خوردت می‌دهند.
بله! کتاب هم بود. همین لحن اصلا مگر از کجا آمده خب؟ یادتان آمد؟ لحن گفتگو در کاتدرال . (بله! آقا سانتیاگو هم بود قربان.) همین لحن در خواب‌هایت هم بود. خواب‌های تکه‌تکه و پراکنده که باهر توقف یا هر ایست بازرسی پاره می‌شد و دوباره از سر گرفته می‌شد. دیگ بزرگی بود در حاشیه‌ی بیابان خدا،پر از آب و روغن و آرد. حلواپزان بود، چرایش را نمی دانم قربان. ولی بود وزنی که می‌شناختمش، با شال سبزش و دیگ را هم می‌زد. آب و روغن با هم مخلوط نمی‌شد، روغن از آب می‌گریخت و آردها هم گوشه‌ای در ته دیگ گلوله شده‌بود. ملاقه سنگین بود .
خب،تهران هم بود ، نه مثل همیشه. شاید برای خستگی‌ات بود . جنوبش انگار که هیچ تغییری نکرده باشد ، همان گداها و همان دست‌فروش‌ها و همان آدم‌های بیکار ولو کنار پیاده‌روها مثل جنوب شهر خودت . گو این‌که با لهجه‌ی کشدار تهرانی که خودبه‌خود برای گوینده برتری می‌آورد ، انگار که با گداهای شهر خودت فرق دارند، مثلا. و بعد همان انقلاب همیشگی . با ردیف کتاب‌فروشی‌ها و سر در دانشگاه که انگار یک پول بزرگ می‌بینی . خیال می‌کنی در خواب راه می‌روی و تازه انگار انقلاب به نظرت کوچک شده و یک غبار عجیب را در هوا می بینی. چشم‌ها ،قربان؟ب له خب،عینکم را هم جابه‌جا کردم اما غبار بود. اماشاید به خاطر فرصت کم بود . همیشه تهران که می‌رسیدی کمی فرصت داشتی که پرسه بزنی در انقلاب اما حالا باید یکراست می‌رسیدی به خانه‌ی دوستت که منتظرش گذاشته‌بودی . بعد فرشته آن‌جا بود. از پشت پنجره دست تکان می‌داد و چقدر محبت کرد و تو انگار که خواب می‌بینی. اصلا قربان چه کسی گفته دنیای مجازی،واقعی نیست؟بله، حالا در خانه‌ی فرشته‌ای ، نه این‌که توی ایمیل با او حرف بزنی و بعد راه می‌افتی ومی‌روی به سمت دفتر نشری که قرار گذاشته‌ای. بله قربان! تهران محیط خوبی ست . هنوز هیچی نشده کلی دوست پیدا می‌کنی. آقا و خانم جوان ناشر، قرارداد را می‌گذارند جلویت و امضا می‌کنی و بلند می شوی که بروی . محبتشان را می‌بینی و دوستان دیگری را که آن‌جا هستند ،همه نویسنده، همه جوان ،همه امیدوار...بله قربان، تازه می‌شنوی نویسنده‌هایی هم هستند که خرج شام یک شب تفریحی‌شان ، دویست هزار تومان است و بله قربان ، کی گفته توی این مملکت ، که موش از جیب نویسنده بلغور می‌کشد؟
راه که می‌افتی که بیایی باز همان دیگ حلواست که دارد هم می‌خورد، حالا آرد و روغن با هم کنار آمده‌اند،ا ما آب کمی دوری می‌کند،فقط کمی قربان.

مردی که سکوت می‌کند

آیا نویسنده باید در خانه‌ی زبانش باشد تا بتواند بنویسد؟آیا زبان تنها در زادگاهش ،زاد وولد می‌کند،  می‌بالد و گاه رو به زوال می‌رود و باز برمی‌خیزد؟
با تولد هر نسل، زبان خاص آن نسل هم متولد می‌شود . زبانی که هرچه در عصر مدرن فرو می‌رویم، کوتاه‌ترو کنایی‌‌تر می‌شود، برخلاف زبان نسل قبل از خود که به زبان کلاسیک نزدیک‌تر بوده‌است. اما کدام نویسنده است که با تولد نسل‌های پی‌درپی و بسط و قبض‌های زبانی، زبان ونوشتارخود را به زبان روزمره نزدیک کند، بی‌آن‌که آن زبان را زندگی کرده‌باشد؟ درست‌تر بگویم بی‌آن‌که خود به آن زبان تکلم کند، حتی اگر در خانه‌ی زبانی خودش باشد؟ هر کدام از ما با این‌که از یک آبشخور زبانی تغذیه می‌کنیم ، باز زبانی منحصربه خود داریم . لحن و آوا به کنار ، فرم و ساختاری متفاوت، هم هست. حال اگرنویسنده‌ای بخواهد به زبان خودش – زبانی که با آن زندگی می‌کند- روح بدمد و آن‌را در اثرش جاودانه کند،حتما باید در خانه‌ی زبان خودش باشد؟
رضا قاسمی از نویسنده‌هایی ست که در خانه‌‌ی زبانش نیست، اما زبان خود را به ما هدیه می‌کند. مهاجرت، بیش‌تر از آن‌که نویسنده را از شنیدارهای آشنای پیرامونش محروم می‌کند، او را به خواب‌ها و ذهنیت نوستالژیکش نزدیک می‌کند. با این‌حال چه می‌شود که نویسنده‌های خارج از وطن معمولا کمترمی‌توانند در نوشته‌هایشان با خانه‌ی زبانی خود پیوندی صمیمانه برقرار کنند؟ چیزی که نوشته‌های آن‌ها را غیرصمیمی، گاه تصنعی و با دردهایی خارج از زبان وطنی‌ نشان می‌دهد، همان موضوع درد است و نه زبان. نویسنده‌ای که در مهاجرت بزرگ شده و زبان مادری‌اش، تنها زبان خاطرات اوست ، خودبه‌خود از حوزه‌ی دردها و شادی‌های زبان وطنی بیرون می‌رود،مگر این‌که قصد وداع با ذهنیتش را نداشته‌باشد. از طرفی نویسنده، برای رسیدن به موضوعی جهانی ، باید نگاهی جهان وطنی داشته‌باشد . یک جهان سومی در هر کجای دنیا که باشد جهان سومی خواهد ماند مگر آن‌که دایره‌ی شمول ذهنی‌اش وسیع‌تر شود . در غیر این‌صورت، زبان نویسنده‌ی مهاجر نه وطنی ست و نه جهانی ، چیزی ست سردرگم  میان این دو جهان.
در این میان اما قاسمی یک استثناست . او می‌گوید: نمی‌خواهد با زبان نسل جدید بنویسد . زبانی که برای او تصنعی ست و با آن زندگی نکرده‌است . می‌گوید من زبان خودم را ابداع می‌کنم و زبان او در این بازآفرینی‌ها ، درست مثل زبانی زنده در گویش ، زاد و ولد می‌کند ، رشد می‌کند ، بیمار می‌شود و در نهایت سلامتی می‌یابد و زندگی می‌کند. شاید برای همین است که نوشته‌های رضا قاسمی، نویسنده‌ی مهاجربرای ما چنین ملموس است ، در حالی که ممکن است زبان نویسنده‌ای وطنی آن اندازه صمیمی نباشد وما زبانی مصنوعی ، لحنی تصنعی و دردی ساختگی مواجه شویم.
قاسمی در کارهایش از سه‌نقطه زیاد استفاده می‌کند . سه نقطه‌ها زبان سکوت اوست . خواننده در فضاهای خالی متن‌های او ، خود را و ماجرا را بازآفرینی می‌کند و در تولید آن ، چون یکی از چندین عنصر داستانی دیگر مشارکت می‌جوید. او خودش هم مرد سکوت است . کمتر درمورد خودش حرف می‌زند و بیشترکارهایش هستند که زبان او شده‌اند و وقتی هم که حرف می‌زند، باز با تمام حرف زدنش انگار دارد سکوت می‌کند. مصاحبه‌ای که نبوی با او انجام داده، مرد ساکت ادبیات ایران را بیشتر نشان می‌دهد. او نشسته رو به دوربین در فضایی از طبیعت دلباز و سعی می‌کند از خود و کارهایش بگوید اما نوع حرف زدن او درباره‌ی خودش، طوری ست که انگار چیزی نمی‌گوید . انگار ما باز با سه نقطه‌ها روبروییم. مردی که حرف زدنش هم نوعی سکوت است ، سکوتی معنادار که بیش‌تر از هر کلامی ، ما را به عمق درون نویسنده و زبان پر رمز و راز او می‌برد .
آیا زبان فارسی با کشف  چنین قابلیت‌های گوناگون، می‌تواند خود را به مرزهای زبانی جهانی برساند؟ زبانی که متعلق به خود ماست با تمام ویژگی‌های بومی‌اش و خود را باززایی می‌کند، باززایی که کلام، محمل خوبی برای توضیحش نیست ، بلکه خودِ زبان نوشتاری ست . تنها همان  همنوایی شبانه‌ی ارکسترچوب‌ها کافی ست که زبان متفاوت، عمیق و ساکت او، به روی ما در بگشاید  تا سکوت‌هایش را دریابیم و تولد زبانی را نظاره بنشینیم. زبان مردی که اهل مصاحبه نیست و از خودش کمتر حرف می‌زند.
پ ن :به بهانه‌ی مصاحبه‌ای با رضا قاسمی

در بدنام کردن اثر ادبی

نشر روزگارنگاهی به ترجمه ی " خانه ی بدنام " ،اثر نجیب محفوظ
خانه‌ی بدنام،مجموعه‌ای از چند داستان است که عنوان پشت جلد کتاب، برگرفته از یکی از داستان‌هاست. در نگاه اول، خواننده اگر با نام و داستان‌های نجیب محفوظ که توسط مترجمانی دیگر ترجمه شده‌ آشنا نباشد ، با خود فکر می‌کند ویژ گی این داستان‌ها از بین هزاران داستانی که احتمالا در سال 1988 چاپ شده چیست که این کتاب ، جایزه‌ی نوبل ادبی را دریافت کرده‌است؟
درحین مطالعه‌ی کتاب، فکر می‌کنم چگونه نویسنده‌ای می‌تواند ، داستان‌هایی چنین سطحی،گسیخته و بی‌ارتباط با شخصیت‌ها بنویسد و بعد نوبل ادبی دریافت کند؟ داستان‌ها ، در این ترجمه تبدیل به ماجراهایی شده‌اند که به ساده‌ترین و عامیانه‌ترین شکل ممکن تعریف می‌شوند و نویسنده از چیزهایی حرف می‌زند که هرکسی که ماجراهارا شنیده‌باشد ، همین‌طور تعریف خواهدکرد.
برای ترجمه‌ی یک اثر داستانی ، گذشته از تسلط کامل به زبان مبدأ وزبان مقصد (که به قول عبدالله کوثری ، در ترجمه، تسلط به زبان فارسی ،دارای اهمیت بیشتری است تا تسلط به زبان بیگانه) مترجم باید با ادبیات داستانی و ظرافت‌های زبانی و روایی ودستوری چنین متونی آشنا باشد ،داستان را بشناسد و زیرلایه‌های آن را درک کند. در غیر این‌صورت در ترجمه‌ی لغت به لغت و بی هیچ تصوری از جهان داستانی متن، لایه‌های زیرین و چندگانه‌ی   داستان را ازبین برده و آنرا تبدیل به متنی تخت و بی‌مایه می‌کند. شبیه قصه‌هایی که مادربزرگ‌ها هنگام خواب برای نوه‌های‌شان تعریف می‌کنند و هدفی جز به خواب رفتن کودک ندارند،گو این‌که در برخی از همین داستان‌های عامیانه نیز ما با زیر لایه‌های داستانی ظریفی مواجه هستیم. در داستان" سکوت" از داستان‌های همین مجموعه ما شاهد رخداد این اتفاق هستیم. روایتی موازی از تناقض درونی مردی که همسرش دراتاق زایمان است، از تطبیق وضعیت خودش با محیط داستانی ست که در نهایت تبدیل به گفت‌وگوهای کش‌دار وبی هدف در کل اثر شده و داستان را تبدیل به متنی تخت و خالی نموده است . یا داستان "پایان"که داستان ترجمه شده تبدیل به داستانی درباره‌ی انتقام گیری شخصی شده و تناقض موجود در ذات شخصیت داستانی به کلی از بین رفته است. درست مثل کسی که تابلویی از نقاشی‌های یکی از بزرگان این هنر داشته‌باشد و به دلایلی این تابلو نیاز به ترمیم داشته باشد . بعد آن فرد، بی‌هیچ سررشته‌ای از هنر نقاشی، فقط به خاطرآشنا بودن با رنگ و ترکیب رنگ‌ها ، قلم‌مو را به دست گیرد و سعی کند به دقت هر کدام از رنگ‌ها را در جای خود بنشاند و بعد تابلو را به دیگران نشان دهد و انتظار داشته باشد که سایرین تحسینش کنند که چقدر شبیه کار خود نقاش درآورده و اصلا تفاوتی وجود ندارد آنگاه لبخند رضایتی بزند و در حالی که قلم مویش را پاک می‌کند با خود بگوید که چه کارهای ساده‌ای شاه‌کارهای نقاشی لقب گرفته‌اند؟ او فراموش کرده که تمام لایه‌های زیرین رنگ‌ها و حجم و بعدها را از بین برده و از اثر نقاشی اثری تخت و بی‌کیفیت  و بی‌روح ارائه کرده‌است.
گذشته از این، جملات از نظر ویرایشی هم دچار اشکالند:
"عباس  با حوصله و احساس خوشبختی به خوردن ماست، مشغول بود.سبیل و ریش او دور دهانش با هم برخورد کرده و درحرکاتی پی‌درپی از هم دور می‌شد."
"پدر یک تحقیق می‌نوشت و مادر یک مجله‌ی آمریکایی مطالعه می‌کرد.طاهر گریه کرد، در ایوان با خود حرف می‌زد."
" از دیگر امتیازاتش، صورت گرد و با طراوت و همیشه براق و نیزچشمانی لوزی شکل به رنگ عسل خالص می‌باشد."
سعی می‌کنم در حین مطالعه ، جملات را در ذهن ویرایش کنم، نتیجه راضی‌کننده‌تر از قبل است هرچند مشکل اصلی یادشده همچنان پابرجاست. مترجمین محترم این کتاب گویی زحمت یک ویرایش ساده را به‌خود نداده‌اند؛مثلا به‌جای یای وحده‌ی فارسی از حرف تعریف a انگلیسی به معنی یک استفاده کرده‌اند و این وقتی عجیب‌تر است که متوجه می‌شویم کتاب ،از عربی ترجمه شده اما زبان فارسی ارائه‌شده بسیار شبیه فارسی غلطی‌است که از ترجمه‌ی متون انگلیسی، این روزها فراوان دیده می‌شود. ویا مثلا جای به‌کار رفتن قیدها و ترتیب قرار گیری متمم‌ها که در هر کتاب دستور مقدماتی آموزش آن وجود دارد،به‌هم ریخته و مغشوش است.جالب این‌که این کتاب بر شناس‌نامه‌ی خود نام ویراستاری را هم درج کرده است که معلوم نیست چه چیز را ویرایش کرده وبه چه زبانی! جالب‌تر این‌که ناشر،انگار که هیچ سررشته‌ای از ادبیات داستانی نداشته باشد، کتاب را با تمام غلط‌های دستوری‌اش ،پذیرفته است.
این‌ها تمام مصیبت‌هایی است که برسر مجموعه داستان خانه‌ی بدنام نجیب محفوظ ، نویسنده‌ی مصری برنده‌ی نوبل آمده است. کتابی که آقای دکتر حسین شمس آبادی و خانم فرشته‌ی افضلی به اشتراک ترجمه‌اش کرده‌اند ونشر روزگار آن را به چاپ رسانده است. کاری که نشان از بی‌سروسامانی ادبیات داستانی دارد، داستانی که تمامی ندارد.

تقه در تاریکی

درباره‌ی مرغ عشق های همسایه روبرویی- نوشته‌ی فرشته نوبخت
کتاب گشوده می‌شود . از پله‌ها بالا می‌روی .یک دو سه  و ضرب گام‌هایت را روی صداهای نجواوار پیرامون می‌شنوی این صداها که از نیمه‌ی راه پله‌ها به گوش می‌رسد از کجا می‌آید؟دو داستان اول فقط صدای پچ‌پچه‌ای گنگ است از تالاری که قرار است به آن برسی . تالاری که هنوز درونش را ندیده‌ای اما از همان صداهای نازک زنانه تقریبا می‌توانی بفهمی به کجا پا می‌گذاری.«این دل» و «یک میز، یک صندلی، یک پنجره» دو داستان اول از مجموعه‌ی مرغ عشق‌های همسایه‌ی روبرویی نوشته‌ی خانم فرشته نوبخت چنین ویژگی‌ای را برای من تداعی می‌کند .مقدمه‌ی ورود به جهان بزرگتری که با رسیدن به بالای پلکان و گشودن در بزرگ برایت فراهم می‌شود.
و بعد ناگهان روشنایی عجیب تالار با گشوده شدن در بر سرت هجوم می‌آورد . در نگاه اول کسی نیست . خوب دور و برت را نگاه می‌کنی . مهمان‌ها اگر هنوز نیامده‌اند این سر وصدای زمزمه‌وار که از کنار و گوشه به گوش می‌رسد از کجاست؟ بعد چشمت به آن روشنایی مخصوص تالار عادت می‌کند وبهتر می‌توانی ببینی . زن‌ها، همه پاورچین راه می‌روند وانگار که نخواهند خواب کسی را برآشوبند به نجوا با هم حرف می‌زنند.
این ویژگی کلی داستان‌های این مجموعه است . داستان‌هایی که در حال  و هوایی زنانه نوشته شده‌اند اما موضوع فقط این نیست . طبیعی است که فضای داستان‌ها حال وهوای زنانه داشته‌باشد انگار که به مهمانی زنانه‌ای دعوت باشی اما داستان‌ها با شخصیت‌های آرام و تودارشان مراقبند تا خواب کسی را نیاشوبند و اندوهشان را چون رازی به پچ‌پچه در گوش تو زمزمه کنند. فرشته نوبخت با این شیوه‌ی روایت  توانسته نقبی به عمق جان شخصیت‌های داستانش بزند. شخصیت‌هایی که همه زن هستند و عجیب که این مجموعه داستان تهی ازحضور مردها ست . مردها اگر باشند یا چون پیرمرد داستان«این دل» هستند که درسکوت نگاه می‌کنند و دمی هستند ولحظه‌ای دیگر چون خوابی غیب شده‌اند یا حضوری حاشیه‌ای دارند و یا اگر حضورشان مثل آقای مطنطن پررنگ باشد باز دربیان حسی زنانه- کاونده به کار آمده‌اند. منظورم از حس زنانه به خصوص در این داستان با شخصیت اصلی  راوی مرد ، این است که شخصیت‌ها اکتیو نیستند ، بیشتر به عمق و درون خود نگاه می‌کنند تا عمل بیرونی و کنش آن‌ها را نه ماجرا یا کاری انجام شده یا حتی حادثه‌ای در طول داستان ،که درون پر رمز و رازشان تعیین می‌کند. فرشته نوبخت زمانی در مصاحبه با سایت مرور گفته‌بود:« ما تجربه‌های زیسته کمی داریم و خیلی از این تجربه‌ها را در ارتباط با دیگران به دست می‌آوریم.» و من خواننده‌ی داستان مرغ عشق‌های همسایه‌ی... درمی‌یابم که منظور او از این حرف احتمالااین بوده که تجربه‌های ما و دیگران وقتی وارد فضای ذهنی ما می‌شوند دقیقا متعلق به خودمان هستند چون  ذهنیت ما از یک داستان است که روایت آن را می‌سازد واگر تجربه‌ی یک فرد را دو راوی تعریف کنند چنان با یکدیگر متفاوت خواهندبود  که خواننده گمان خواهدبرد دوماجرا را خوانده است. نکته‌ی مهم وبرجسته در داستان‌های این مجموعه ،شخصیتی است که من از فرشته می‌بینم. زنی که به شدت مهربان است. آن‌قدر که در مورد دیگران قضاوت نمی‌کند و حتی اگر کارشان را نپسندد با ظریف‌ترین شکل ممکن (این خانه پنجره ندارد) نارضایتی‌اش را از وضعیت و فضای موجود اعلام می‌کند. زن‌های داستان‌های اونمونه‌ای از رازوارگی اندوه‌وار زنانی هستند با رویاها و آرزوهای فراموش شده. زنانی که اغلب از کنش دلخواه خود جا مانده‌اند.آن‌ها نتوانسته‌اند به دنبال خواسته‌ها یا دل خود بروند واگر رفته‌اند و ناامید شده‌اند ،عکس‌العملشان چنان آرام و خزنده است که که تا عمق آن شخصیت را نکاوی، نمی‌توانی معنای رفتار را او درک کنی. رفتاری که معمولا از این شخصیت‌ها سر می‌زند. این شخصیت‌ها هیچ کاری نمی‌کنند ودر عین حال تمام رنج و اندوه و شادکامی انسان را به دنبال خود می‌کشند . انسانی که زندگی می‌کند وعشق و درد الهام بخش تمام زندگی‌اش است.
من اما در آن تالا ربزرگ چرخیدم. گام به گام با شخصیت‌های هر مجموعه جلو آمدم.برخی از آن‌ها مرا میخکوب خود کردند تا به نجواشان دل بسپارم. لباس‌های حریر آن‌ها خش‌خش اندکی از خود به جا می‌گذاشت . از برخی می‌گذشتم وقتی به سراغ داستان دیگری رفته‌بودم ولی برخی از این داستان‌ها چنان اثر عمیقی از همان صدای نازک از خود به ‌جا می‌گذاشتند که مجبور بودم بایستم ، پشت سرم را نگاه کنم تا شاید باز صدای تلق‌تلق چرخ دگمه‌زنی زن همسایه را بشنوم وصدای گام‌های کوچک دخترش را که دارد از پله‌ها بالا می‌رود. گاهی می‌ایستادم تا نگاه کنم ببینم اثری از زیور در گوشه و کنار داستان‌های دیگر – بخوانید همان تالار بزرگ – می‌یابم یا نه ؟
در میان تمام داستان‌های این مجموعه داستان « یک قهوه بی‌تو » از نظر فرم و زبان و حس حاکم بر فضای زنانه‌‌ی داستان در اوج است. زن‌ها همه در خانه‌ی دوستی جمع هستند که بعد از چرخی کوتاه در شهر به همان بازمی‌گردند .درست مثل همان تالاری که در ابتدای بحث برای روشن نمودن فضای داستان‌های این مجموعه گفتم. زن‌ها در آن مهمانی بی‌شکوه شعرخوانی است که با دمی فراغت از کارهای مسئولیت آورشان می‌توانند به خود بیاندیشند و عجیب این‌که گاه در بدگویی یا صحبت کردن پشت سر دیگری ، درعین‌حال که سعی درپنهان‌کاری ویژگی اسف‌بار خود دارند آن را به رخ می‌کشند.
در تمام این داستان‌ها ، همیشه زنی وجود دارد که ناظر است که راوی اصلی است و نقش کلیدی را در این داستان‌ها ایفا می‌کند. زنی که مفهوم رویاهای به بار نشسته‌ی دوستانش یا همسایه‌هاست. اما این زن لزوما نویسنده نیست. فرشته نوبخت توانسته در این داستان‌ها با شگرد خود از مصیبت همیشگی رایج در برخی داستان‌ها که برای بیان حرف‌های خود از شخصیت نویسنده بهره می‌برند رهایی یابد و زن اصلی شخصیت‌های او یک نفر باشد چون بقیه‌ی شخصیت‌های پیرامونش.زنی که البته ویژگی‌های نویسنده را دارد.
مجموعه داستان فرشته نوبخت ازین نظر خواندنی است که زمزمه‌ی سکوت را در گوشمان می‌خواند و ما می توانیم به همراه شخصیت‌های آن مجموعه به سکوت آن‌ها گوش دهیم و با تقه‌ای که به در تالار می‌خورد ، نیم‌رخ‌های در تاریکی‌‌شان را ببینیم. این زن‌ها همین‌جا هستند . در اطراف ما ، خود ما و فرشته آن‌ها را از اعماق تاریکی بیرون آورده و نیم‌رخشان را به ما نمایانده‌است.

۱۳۸۹ تیر ۲۴, پنجشنبه

قرائت بومی،تفکر بومی

يك نفر مي‌تواند تحت‌تاثير دو هزار كتاب، يك كتاب خوب و درجه يك بنويسد. به نظر من مغتنم است. يك نفر مي‌تواند پشت سر هم فلسفه ببافد. قابل‌درك است و بلامانع. ولي قرائت بومي، قرائتي است از نوعي ديگر و در مركز آن تاثيرپذيري نوعي به قصد و در جهت روايت تاثيرگذاري است. «غربزدگي» و «خدمت و خيانت روشنفكران» هر دو اشكال دارند، اما يك تفكر هم دارند و هر دو روايت آن تفكراند.
شما مي‌توانيد آن اشكال‌ها را بگيريد، ولي تفكر بومي قابل‌سنجش با حركت بومي است و حركت بومي طبيعي است كه باب ذوق جهان‌وطني‌ها نباشد. من خود اگر قدرت انتخاب ديدگاهي شخصي از مجموعه خوانده‌ها و ديده‌ها و زندگي‌ام نداشته باشم، فقط انباني از معلوماتم كه فقط به درد تبديل شدن به زائده قرائت‌هايم از جهان خود و جهان ديگران مي‌خورم.
اينجاست كه تفكر بومي قدرت تبديل شدن به تفكر جهاني را پيدا مي‌كند، و يا به تفكر به‌اصطلاح جهاني نهيب مي‌زند كه مرا اگر ناديده بگيري، در اين حساب‌هايي كه كرده‌اي، من روزي حسابم را از تو جدا مي‌كنم. اين واقعيت يك رويارويي است؛ در تفكر و امروز اين روايت، روايت مهم اين شرق و غرب با هم و در برابر هم است.
رضا براهنی- نقل از اینجا.
نگاهی به ترجمه ی خانه بدنام نجیب محفوظ را در مرور بخوانید.

تصادف یا تقدیر

تصادفی دستم می رود روی دمادم وردپرس،تا می خواهم آدرس را اصلاح کنم، صفحه باز می شود ؛بله خانه ی اصلی خودم است ،باز شده بی فیلتر. اول فکر میکنم اشتباهی رخ داده سراغ وبلاگ های دیگر دوستان وردپرسی می روم.  آن ها هم به راحتی بازمی شوند . یعنی فیل پرید؟ باور می کنم و نمی کنم . فکر می کنم حتما تصادفی ست . چند بار صفحات را هی می روم و می آیم اما واقعا مشکلی نیست. حالا دیگر از اثاث کشی راحت شدم. این چند روزه تغییر آدرس های من ، دوستان زیادی را کلافه  کرده بود که از آن ها عذر خواهم. امیدوارم وضعیت همین طور سفید بماند و من بازهمین جا بنویسم، در دمادم اصلی.

اتفاق همیشه می افتد

دمادم در آستانه ی سه سالگی بود که این اتفاق افتاد.از چند روز پیش داشتم با خودم فکر می کردم که دمادم دارد سه ساله میشود. دو سالی در بلاگفا و نزدیک به یک سال در وردپرس. وقتی دمادم یک ساله بود ،سایت پر طرفدار هفتان فیلتر شد. آن جا خواندم که هفتان در سه سالگی فیلتر شد. با خودم فکر کردم چه سخت است وقتی که آدم طفلی را به سه سالگی برساند و بعد ناگهان سقف فروبریزد. برای همین امسال که منتظر موعد سررسیدن سه سالگی دمادم بودم ناخودآگاه به ذهنم آمد که هفتان هم سه ساله بود و نکند این عدد شوم باشد. فکر کردم اگر سایت یا وبلاگی به سه سالگی برسد و از آن بگذرد دیگر از خطر جسته، که خرافه به حقیقت پیوست.نه دمادم مثل هفتان ،آن همه خواننده دارد ونه قصد مقایسه دارم ،فقط از یک خرافه ی خنده دار حرف زدم که به وقوع پیوست.
وقتی سایت یا وبلاگی به تنهایی فیلتر می شود ، انگار نوعی احترام  بر او گذاشته باشند. او را مناسب آن دانسته اند که رویش تمرکز کنند ، با آن مخالفت کنند و در نهایت فیلتر کنند . صاحب آن سایت البته که بر خود می بالد با تمام رنجشی که داشته . اما وقتی مجموعه ای از وبلاگ ها  و سایت های دامنه ی وردپرس باهم فیلتر میشود ، از آن احترام خبری نیست . انگار که در یک گور دسته جمعی دفن شود مرده ای و کسی هم آن را به یاد نیاورد یا ...
حالا دمادم هست.این جا می نویسم، کاری جز نوشتن نمی دانم.از طرفی صفحه ی کوچکی هم در بلاگ اسکای دارم . برای دوستانی که دوست دارند دمادم را بخوانند نه آن قدر که عبور از فیلتر را به جان بخرند. مطالب را هم زمان در هر دو جا منتشر می کنم. اما آرشیو همین جا می ماند.
فید اینجا در پایین صفحه هست و باز می نویسم ، شاید کسی بخواهد از گودر استفاده کند و تازه شروع کارش باشد که خدا بیامرزد پدر فید خوان را؛ فید مطالب دمادم:
http://damadamm.wordpress.com/feed/
این هم آدرس وبلاگ تازه :
  http://damadamm.blogsky.com
و باقی بقا. بقایی که دارد خیلی به اثبات نظریه ی داروین نزدیک می شود،باتمام مخالفتی که با داروین بیچاره دارند.